Interview Houten-Camerawinnaar Cárdenas over Chili
door Joop Heij
In februari was Juan Pablo Cárdenas, hoofdredacteur van het Chileense oppositionele opinieweekblad Análisis, in Nederland om tijdens een live-uitzending op Nederland 3 de Houten Camera in ontvangst te nemen. Deze persprijs voor kritische journalistiek, ingesteld door het Humanistisch Verbond, wordt jaarlijks uitgereikt aan een journalist die onder moeilijke omstandigheden zijn kritische plicht blijft vervullen.
Cárdenas verdiende de prijs voor de hele redactie van Análisis, symbool van het journalistieke verzet tegen het regime van Pinochet. Een vraaggesprek.
Análisis is het bekendste en meest gelezen opinieblad van Chili en is er, ondanks censuur en verbodsdreigingen, altijd in geslaagd te blijven bestaan.Het blad wist steeds weer creatieve oplossingen te bedenken om onder allerlei vervelende maatregelen uit te komen. Bijvoorbeeld door van verboden foto’s van bekende personen de voor iedereen herkenbare contouren weer te geven. Het heeft echter wel degelijk zijn tol moeten betalen. Eén der redacteuren is een paar jaar geleden vermoord en tegen Cárdenas zelf zijn in totaal 15 processen gevoerd. Zijn laatste straf, die hij net achter de rug heeft, was het uitzitten van 451 nachten gevangenisstraf. En hij heeft nog een straf tegoed waarbij hij zich één jaar lang eenmaal per maand moet melden. Tegen zo’n dertig andere journalisten lopen bij militaire tribunalen nog zaken wegens belediging van het militair gezag.
Is er sinds de overwinning van het NO! in oktober iets veranderd in Chili? Zijn er nu minder schendingen van mensenrechten?
“Ja en nee. Er zijn enige verbeteringen. Er is meer persvrijheid gekomen en meer tolerantie. Voor vergaderingen hoeft nu geen toestemming meer gevraagd te worden. Journalisten en hun familie worden niet langer anoniem met de dood bedreigd. En er zijn momenteel geen meldingen van verdwijningen. Maar heel veel dingen zijn hetzelfde gebleven. De arrestaties en de martelingen zijn gewoon doorgegaan, pas na een paar dagen mishandelen wordt bekend waar iemand zit. En de processen die daarna gevoerd worden eindigen nooit. Maar er zijn ook duidelijke verslechteringen waargenomen. Er zijn acties tegen de vakbonden gaande, ook bedreigingen. Zowel in et noorden als in het zuiden van het land is onlangs een vakbondsleider gevangen genomen. Het aantal politieke gevangenen is toegenomen en sinds januari ook de onderdrukking op straat. Er worden vooral steeds meer linkse jongeren vermoord op straat gevonden. Een ander voorbeeld van de toegenomen repressie is het strengere optreden van Justitie tegen de Vicaria de la Solidaridad, de katholieke mensenrechtenorganisatie. De militaire justitie hanteert zo haar eigen wetten, de gewone justitie mag zich alleen met criminele zaken bemoeien.”
Op tv heeft u gezegd: ‘Pinochet is al verslagen’. Hoe is nu de politieke situatie? Kan de Democratische Alliantie, die eendrachtig samenwerkte bij de Campagne voor het NO!, de eenheid bewaren en tot één oppositionele eenheidskandidaat komen?
“Ja. Het bewaren van de eenheid gaat lukken. De gang van zaken voor de presidentsverkiezingen in december 1989 is als volgt. De oppositie bestaat uit totaal drie samenwerkingsblokken van vele partijen en groeperingen. Die drie blokken leveren drie pre-kandidaten, die samen strijden om de éne kandidatuur . Maar het is ook nog mogelijk dat er één onafhankelijke kandidaat gekozen wordt, als men het over één van de drie anderen niet eens kan worden. Maar dat er een gemeenschappelijke kandidaat komt, die ook door de communisten en uiterst links gesteund gaat worden, staat vast. Uiterlijk in juni, maar wellicht al in maart, weten we wie het wordt.”
Gaat die kandidaat dan ook winnen?
“Maar natuurlijk! En hij gaat winnen met een meerderheid die overweldigender zal zijn dan bij het plebisciet over het NO!
Toen waren veel mensen nog bang om NEE te stemmen, maar nu zijn ze een stuk dapperder, nu ze gezien hebben dat Pinochet verslagen kon worden. Bovendien is rechts dit keer verdeeld. Pinochet wordt geen kandidaat, die wil niet nog een keer verliezen. Er komen van rechts twee kandidaten, waarvan een Pablo Rodriguez zal zijn, een uiterst rechtse fascist, die zelfs tegen de economische politiek van deze regering is.Geloof trouwens maar niet dat Pinochet nu ineens democraat is geworden. Die zit er eigenlijk op te wachten weer de militaire macht te kunnen grijpen om het land te ‘redden’. Maar gelukkig zijn er inmiddels legeronderdelen, zoals de marine en de luchtmacht, die tegen de huidige regering zijn en voorstander van meer democratie.”
Is Pinochet’s rol dan nu uitgespeeld?
“Nee.Hij houdt voorlopig nog drie belangrijke functies: senator voor het leven, met in totaal éénderde van de stemmen in de senaat, dan opperbevelhebber van de strijdkrachten, én chef van de veiligheidsdiensten.
En wat gaat er geburen na een eventuele overwinning van de democratische kandidaat in december aanstaande?
“De grondwet moet veranderd worden om Pinochet zijn machtspositie te ontnemen. Maar dat moet eigenlijk al vóórde verkiezingen geburen, anders duurt het nog vier jaar voor de nieuwe wet in werking kan treden. Maar het veranderen van de grondwet zal toch al moeilijk worden, Pinochet heeft immers in z’n eentje al éénderde van de stemmen.”
Welke rol ziet u verder nog voor uw blad Análisis weggelegd?
“We zijn twaalf jaar geleden als studentenblaadje begonnen met het idee dat we overbodig zouden worden als de dictatuur verslagen was. We zullen ook de nieuwe regering kritisch blijven volgen: waar mogelijk steun verlenen aan het democratisch proces, maar waakzaam tegen alle uitwassen en vormen van sectarisme”.
Beschouwt u zich als het geweten van de natie?
“Dat is overdreven, maar kritisch blijven is nu eenmaal de plicht van de journalist. Wel willen wij ervoor zorgen dat degenen die fout waren in het verleden ook voor hun misdaden gestraft worden; anders dan in Argentinië; daarvoor zijn we al bezig de publieke opinie te mobiliseren”.
Hoe ziet u ten slotte de toekomst van Chili?
“Ik verwacht dat de democratie in Chili nu een goede kans heeft, in ieder geval veel beter dan vóór 1973 in de tijd van Allende. Toen was het de democratie van de elite, nu is het de zaak van het hele volk.”
(Wordt Vervolgd, jaargang 22, nummer 4, april 1989)
