Texas koploper van het executiepeloton

door Joop Heij

Vorig jaar werden in de Verenigde Staten 14 ter dood veroordeelden geëxecuteerd; in de eerste drie maanden van dit jaar waren dat er al 10. En nooit eerder zaten er zoveel ter dood veroordeelden te wachten op de uitvoering van hun straf. Bart Stapert, ex-medewerker van Amnesty-Nederland, werkt al jaren voor anti-doodstrafcomité’s in de VS. Hij reist van hot naar haar om nog op tijd te zijn bij de veroordeelden die op het punt staan geëxecuteerd te worden.

 

Bart Stapert meldt hectische tijden voor het Southern Center for Human Rights waarvoor hij werkt. De organisatie, die ter dood veroordeelden ondersteunt, barst van het werk. Maar liefst 34 van de 50 staten passen de doodstraf toe. Vanwege de naderende presidentsverkiezingen lijkt de doodstrafdreiging nu groter dan ooit. Voor het eerst in 25 jaar is de vorige maand in Californië een doodvonnis voltrokken. In Delaware, waar al sinds 1946 geen executies plaatsvonden, werd in maart Steven Pennell geëxecuteerd.

Het lijkt of het strafklimaat in de VS steeds grimmiger wordt. Nooit eerder waren er zoveel ter dood veroordeelden: eind vorig jaar zaten er 2547 gevangenen op executie te wachten, zo blijkt uit het Amnesty-rapport ‘USA: Death Penalty Developments in 1991′. Sinds de grote herziening van de doodstrafwetgeving in het midden van de jaren zeventig werden er in totaal 157 gevangenen geëxecuteerd. Vorig jaar werden 14 doodvonnissen voltrokken. In de eerste drie maanden van dit jaar waren het er al 10.

Top 5

De top 5 van executerende Amerikaanse staten 
(vanaf de jaren zeventig tot eind 1991)
1. Texas – 42 executies – 27%
2. Florida – 27 executies – 17%
3. Louisiana – 20 executies – 13%
4. Georgia – 15 executies – 10%
5. Virginia – 13 executies – 8%

Rotsvast geloof

Opiniepeilingen geven aan dat nog steeds ruim 85 procent van het Amerikaanse volk vóór de doodstraf is.Amerikanen zijn geneigd te zeggen: “De criminaliteit is ons boven het hoofd gegroeid,de enige oplossing om er nog enigszins het hoofd aan te bieden is de doodstraf. Zonder die doodstraf zijn we helemaal verloren.”Zij geloven rotsvast in deze stok achter de deur. Hoe rotsvast dit geloof is blijkt uit de keiharder opstelling tegenover jeugdige en geestelijk gestoorde delinquenten.

Een executie die veel stof deed opwaaien was die van Johnny Garrett in Texas. Hij was zeventien toen hij een non verkrachtte en vermoordde. Van hem staat vast dat hij psychotisch was en hersenletsel had, terwijl hij als kind ernstig lichamelijk mishandeld  en seksueel misbruikt was. Er zijn maar weinig landen die mensen ter dood veroordelen als ze bij het begaan van hun misdaad nog onder de achttien zijn of niet goed bij hun verstand..In de VS gebeurt dat wel en daarmee bevindt hert land zich in het illustere gezelschap van Irak, Iran, Nigeria, Pakistan en Bangladesh.

Het is nu ook aanmerkelijk moeilijker dan een aantal jaren terug om via de federale wetgeving in beroep te gaan tegen de door een staat opgelegde doodstraf. Medewerkers van organisaties zoals die waarvoor Stapert werkt, reizen naar de ter dood veroordeelden die op het punt staan te worden geëxecuteerd en proberen nog uitstel te krijgen. Vaak komt dat inderdaad op het allerlaatste moment, maar soms ook niet. In de eerste drie maanden van dit jaar zijn in Texas, met 345 gevangenen in de dodencel de koploper van de VS, al vier doodstraffen voltrokken ondanks alle protesten, onder andere van Amnesty.

 

Acties

De middelen die Amnesty kan gebruiken om tegen de doodstraf in de VS te strijden zijn beperkt. De opneming van de doodstraf in de wetgeving van de diverse staten is op een wettige, democratische wijze tot stand gekomen. Gezien haar mandaat is Amnesty beperkt in haar mogelijkheden zich met de politiek van een land te bemoeien. Zij kan geen directe invloed uitoefenen op de toepassing van het recht. Amnesty probeert wel de bevolking van landen die de doodstraf kennen te overtuigen van de principiële verwerpelijkheid en de onmenselijkheid van die straf. Zij wijst er op dat steeds meer landen inzien dat de doodstraf de criminele problemen niet oplost en daarom de doodstraf afschaffen. Bovendien ijvert Amnesty voor een juste en eerlijke procesvoering en tracht ze de voltrekking van de uitgesproken doodstraf te voorkomen.

Een betere mogelijkheid voor Amnesty dan het aanvallen van het ‘instituut doodstraf’ lijkt het wijzen op mogelijke onrechtvaardigheden bij individuele gevallen. Heel vaak kan bijvoorbeeld aannemelijk worden gemaakt dat er sprake is van al dan niet verhuld racisme. Vaak zijn ter dood veroordeelden zwart, en hun slachtoffers en de jury blank. Bovendien zijn de meeste ter dood veroordeelden arm en slecht opgeleid. Dit betekent vrijwel automatisch dat zij zich niet goed kunnen verweren en dat zij geen geld hebben voor een goede verdediging. Amnesty zal nooit nalaten waar mogelijk tegen de doodstraf te lobbyen. Maar zij kan meestal pas echt in actie komen wanneer executie dreigt. In dat geval wordt een zogenoemde bliksemactie ondernomen, wat inhoudt dat er een vloed van verzoeken om uitstel of gratie over de verantwoordelijke wordt uitgestort. Meestal is dat de gouverneur van een staat. Soms kunnen ter dood veroordeelden worden gesteund door met hen te corresponderen. Er zijn organisaties die hierbij bemiddelen; Amnesty zelf kan dat krachtens haar mandaat niet.

 

Ineffectief

Amnesty bemoeit zich dus nooit rechtstreeks met de processen tegen de verdachten, tenzij bewezen kan worden dat bij zo’n proces de rechten van de verdachte ernstig zijn geschonden. Maar dat betekent niet dat er verder voor de verdachten niets gedaan wordt. Integendeel, in de VS bestaan veel organisaties tegen de doodstraf. Het werkterrein van deze organisaties varieert liefdadigheid tot rechtsbijstand en geestelijke begeleiding. Veel leden van dergelijke organisaties vinden de Amnesty-aanpak van lobbyen en last minute-acties ineffectief. Volgens hen moet er in een veel vroeger stadium keihard voor de belangen van de verdachten worden geknokt. Amnesty verleent deze organisaties wel morele steun en werkt waar mogelijk met ze samen. De steun wordt mogelijk uitgebreid: op de internationale vergadering van afgelopen zomer werd besloten dat Amnesty in de toekomst op beperkte schaal juridische steun bij processen mag betalen.

 

Victor Vernard Roberts

De artikelen van en over de ter dood veroordeelde Victor Vernard Roberts in het februarinummer van Wordt Vervolgd maakten bij veel lezers emoties los. Inmiddels heeft een aantal briefschrijvers al antwoord gehad van Roberts; hij schrijft overspoeld te zijn door brieven uit Nederland. Bij het antwoord van Roberts troffen veel briefschrijvers een stuk aan van en over de Victor Vernon Roberts Legal Foundation, die fondsen werft voor een nieuw proces. Het was Amnesty-landenspecialist voor de VS, Hans Abma, niet duidelijk welke status deze stichting heeft. Hij raadt iedereen  aan niet blindelings op deze verzoeken in te gaan. Volgens hem is het beter organisaties te steunen die niet uitsluitend voor één gevangene werken.

Ex-medewerker van Amnesty, Bart Stapert, zegt over Victor Vernon Roberts: “Schrijven naar Vic is natuurlijk uitstekend, maar het is beter te wachten op het juiste moment om in actie te komen. Ik heb contact gehad met Victors advocaat, George Kendall, die nog zal checken of het verstandig is de VVR Legal Foundation te steunen. Er zijn helaas altijd veel mensen die op eigen houtje dingen gaan doen die schadelijk kunnen zijn voor de zaak. Vic heeft nu uitstekende rechtsbijstand. Kendall is een van de meest ervaren doodstrafadvocaten in de VS en werkt voor het Legal Defence Fund in New York. Kort geleden was hij nog in Atlanta voor onderzoek en ander werk in deze zaak. Victors vertegenwoordiging bij zijn eerste proces was inderdaad een lachertje, maar er wordt nu gewerkt aan een nieuw proces.”

Sommige briefschrijvers vragen zich af welke organisatie betrouwbaar genoeg is om geld naar over te maken. De naam van de Southern Coalition on Jails and Prisons dook regelmatig op, maar Bart Stapert meldt dat deze overkoepelende organisatie al anderhalf jaar geleden wegens geldgebrek ter ziele is gegaan. De organisatie waarvoor hij nu werkt, het Southern Center for Human Rights, is zeker een verantwoorde keus. En dit Centrum zit meer om geld dan om werk verlegen, want vooral in het zuiden van de VS is de doodstraf aan de orde van de dag.

Southern Center for Human Rights
83 Poplar Street, N.W.
Atlanta, GA 30303-2122
USA
fax 09-1-404-688-9440

*

Bliksemacties

Amnesty voerde in 1992 bliksemacties voor de volgende ter dood veroordeelden: 
(Tussen haakjes staat de executiedatum)
Bijgewerkt tot 27 april.

• Mark Hopkinson in Wyoming (22 januari)
• Anson Avery Mainard in North Carolina
• Ricky Ray Rector in Arkansas (24 januari)
• Joseph Nichols in Texas
• Joe Angel Cordora in Texas (22 januari)
• Johnny Frank Garrett in Texas (11 februari)
• Bernard Amos in Texas
• Raymond Kinnamon in Texas
• David M. Clark in Texas (28 februari)
• Edward Ellis in Texas (3 maart)
• Robyn Leroy Parks in Oklahoma (10 maart)
• Olan Randle Robison in Oklahoma (13 maart)
• Steven Pennell in Delaware (14 maart)
• Delma Banks in Texas
• Joseph Faulder in Texas
• Robert Madden in Texas
• Roger Keith Coleman in Virginia
• Larry Gene Heath in Alabama (20 maart)
• Donald Harding in Arizona (6 april)
• Robert Alton Harris in California (21 april)
• Louis Herrera in Texas
• Benjamin Bogle in Texas
• David Gibbs in Texas
• Billy White in Texas
• Harold Lane in Texas
• Lester Bower in Texas
• Edward Kennedy in Florida
• Nollie Martin in Florida
• Stephen Hill in Arkansas

*

Victor Vernard Roberts

In het februarinummer van Wordt Vervolgd vroeg de ter dood veroordeelde Roberts u hem brieven te sturen. Bij het secretariaat van Amnesty kwamen honderden reacties binnen van mensen die Roberts in Georgia wilden schrijven. Veel briefschrijvers krijgen nu het verzoek geld over te maken aan de Victor Vernard Roberts Legal Foundation. Amnesty probeert na te gaan hoe u in dit geval het beste kunt handelen. Het lijkt verstandig voorlopig even af te wachten. (Zie ook het artikel). Van nieuwe ontwikkelingen houden wij u op de hoogte.

Er waren ook mensen die meer wilden doen. Zo kwam Gordon Schaake uit Vreeland met het idee een actiecomité voor Roberts op te richten, met als eventuele besachermheer ex-president Jimmy Carter, die ook in Georgia woont. En Fons Lutz in Rotterdam is bezig een kunstmanifestatie voor Roberts van de grond te krijgen. Dat er ook minder positieve geluiden te horen waren blijkt uit de reactie van Hans Goote uit Berkhout, die het jammer vindt dat er geen recht wordt gedaan aan het slachtoffer. Hij had graag gezien dat er ook miets gedaan wordt voor de nabestaanden van de vermoorde vrouw.

 

(Wordt Vervolgd, jaargang 25 – nr. 5, mei 1992)

 

terug naar inhoudsopgave