Akkoord geen waarborg tegen moord
door Joop Heij
Al bijna een half jaar onderhandelt de regering van El Salvador met het gewapend verzet van het FMLN (Frente Farabundo Martí para la Liberación Nacional) over vrede. Groot was de vreugde in het land toen men op 26 juli een akkoord over de naleving van de mensenrechten sloot. Maar een wapenstilstand laat nog steeds op zich wachten. De verdwijningen, martelingen en moordpartijen gaan gewoon door.
In de elf jaar oude burgeroorlog in El Salvador zijn al 70.000 doden gevallen.In november vorig jaar ontketende het FMLN een groot offensief tegen het regeringsleger om de ‘definitieve beslissing’ te forceren. De regering kondigde in verscheidene provincies de staat van beleg af en aan beide kanten vielen meer slachtoffers dan gebruikelijk. Ook werden mensenrechten vaker geschonden. Het offensief toonde de kracht van het verzet en maakte duidelijk dat geen van beide partijen de burgeroorlog zou kunnen winnen. In het kader van de algehele ontspanning in Midden-Amerika werden beide partijen internationaal onder druk gezet om de patstelling te benutten voor vredesoverleg. Vooral de druk van de Verenigde Staten was belangrijk omdat zij, vanwege hun steun aan het Salvadoraanse leger, een flinke vinger in de pap hebben.
Na moeizame onderhandelingen kwamen de partijen op 26 juli onder auspiciën van de VN tot een akkoord. Daarbij verplichtten zij zich tot naleving van de mensenrechten en tot het werken aan een staakt-het-vuren. Bovendien voorziet het akkoord in de instelling van een VN-controlecommissie. Die zal zich in El Salvador vestigen en toezicht houden op de naleving van het akkoord.
Al enkele dagen na het sluiten van het akkoord leek dit effect te sorteren. De regering kwam met nieuwe richtlijnen voor leger en politie, die hun optreden en de behandeling van arrestanten moesten verbeteren. Inmiddels is duidelijk dat het akkoord de doodseskaders niet heeft kunnen afremmen. Vrijwel direct na het akkoord werden er vier slachtoffers van doodseskaders gemeld. De activiteiten van de doodseskaders, die bewezen banden hebben met leger en politie, bleken in de eerste helft van 1990 juist toegenomen vergeleken met het jaar daarvoor. Dit waren kennelijk wraakacties in verband met het guerrilla-offensief van november vorig jaar. Ook zijn er sinds het akkoord nieuwe meldingen binnengekomen van van ontvoeringen, martelingen en verdwijningen. Dit geldt overigens niet alleen voor het leger en de politie. Het gewapend verzet maakt zich eveneens schuldig aan ontvoeringen en moorden. Dit lot treft dan vooral (ex-)soldaten, verklikkers en overvallers die zich voor FMLN-soldaten uitgeven.
Een eventuele gunstige invloed van het akkoord zou ook te merken moeten zijn aan de voortgang van het onderzoek in de Jezuïetenmoord. Tijdens het november-offensief van vorig jaar november waren zes Jezuïeten, en hun huishoudster en haar dochter, door soldaten van het Atlacatl-bataljon vermoord. De grote internationale verontwaardiging over deze moord dwong de regering tot de belofte de zaak tot op de bodem uit te zoeken en de schuldigen te straffen. Inderdaad werden in het voorjaar tien soldaten gearresteerd, maar daarna zat er geen schot meer in de zaak. Eind augustus werd sergeant Oscar Armando Solorzano opgepakt toen hij probeerde te vluchten na het uitvaardigen van een arrestatiebevel tegen hem. Hij zou bij eerdere verklaringen meineed hebben gepleegd. Maar sindsdien is er weinig vooruitgang geboekt. Leden van ht Amerikaanse Congres en het hoofd van de Orde van Jezuïeten, José Maria Torres, hebben het leger ervan beschuldigd het onderzoek te belemmeren.
Ook het overleg over een staakt-het-vuren, laat staan een definitieve vredesregeling, kwam dit najaar geen stap verder. Daarom besloot het Amerikaanse Congres op 21 oktober nogmaals het financiële wapen in stelling te brengen. De hulp aan El Salvador zal voorlopig worden gehalveerd. Deze korting wordt ongedaan gemaakt als de rebellen weglopen van het vredesoverleg. Maar als de Salvadoraanse regering zelf het overleg staakt, komt de Amerikaanse hulp geheel te vervallen.
Amnesty vindt in haar nieuwste rapport dat er niet op een gunstige afloop van het vredesoverleg moet worden gewacht. In een opvallend concrete aanbeveling aan de regering heeft Amnesty 34 aanbevelingen voorgesteld.
(Wordt Vervolgd, jaargang 23, nr. 12, december 1990)
