Persprijs – column
door Joop Heij
Mensenrechten zijn in. Deze stelling valt gemakkelijk te bewijzen. Zo zou ik me kunnen beroepen op de gestage toename van het ledental van Amnesty en van het aantal mensenrechtenorganisaties. Evengoed zou ik kunnen wijzen op het verschijnsel dat steeds meer scripties, boeken, films, columns, congressen en tv-debatten met een mensenrechtensausje worden overgoten.
Mensenrechten zijn uit. Deze stelling valt gemakkelijk te bewijzen. Zo zou ik me kunnen beroepen op de gestage afname van het aantal actieve Amnesty-leden en op de afnemende bereidheid de groeiende stroom asielzoekers op te vangen. Evengoed zou ik kunnen wijzen op het verschijnsel dat in steeds meer landen de mensen zelfs het recht op leven, hoe armzalig ook, niet meer wordt gegund. Of op het jongste rapport State of the Worlds Refugees van de Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen van de VN. Volgens dit rapport komen er nu gemiddeld per dag 10.000 vluchtelingen bij. Hun aantal steeg van 2,5 miljoen in 1970 tot 19 miljoen in 1993. Tel de 24 miljoen ontheemden die in hun eigen land op de vlucht zijn hierbij op, dan komen we tot het ongelofelijke aantal van 44 miljoen vluchtelingen, met stip.
Hoe vallen deze beide stellingen nu met elkaar te rijmen? Zij kunnen logischerwijze niet allebei waar zijn en toch heeft het er alle schijn van dat dit wel zo is. Misschien kan een verklaring uit het ongerijmde hier uitkomst brengen. Daarvoor nemen we onze toevlucht tot de aloude paradox. Nietzsche en Ter Braak waren daar al sterk in, als ze ook niet meer wisten hoe ze de irrationaliteit van deze wereld moesten verklaren.
Hoe meer ellende en wanhoop er in de wereld heersen, des te sterker wordt niet alleen het geweeklaag maar ook het verzet en het protest. Hoe meer de mensenrechten onder druk komen te staan, des te sterker worden de bezweringsformules waarmee de mens het kwaad tracht te bestrijden en des te luider wordt de roep om het goede.
Ook de journalistiek lijkt in de greep van de mensenrechten te zijn geraakt. Horden verslaggevers zitten er met de neus bovenop zodra er ergens iets mis is in de wereld. Natuurlijk spelen daarbij ook minder edele motieven een rol. En vaak zijn ze even snel weer weg, naar een nog actuelere brandhaard.
In ons land hebben nu de Academies voor Journalistiek in Utrecht en Tilburg de handschoen opgenomen. Zij willen aankomende journalisten beter uitrusten voor hun gevecht met deze kwade tijden. Daartoe organiseren de academies voortaan speciale cursussen mensenrechtenjournalistiek. Ik zou niet weten wat ik me daarbij precies moet voorstellen, maar het geeft me wel het gevoel dat de voedingsbodem voor mensenrechten bij de pers vruchtbaarder is dan ooit.
Daarom stel ik voor de pers niet langer slechts te bestoken met rapporten, persberichten en andere Amnesty-info. Het wordt de hoogste tijd voor de instelling van een jaarlijkse mensenrechtenpersprijs. De uitreiking van zo’n prijs gaat altijd gepaard met veel tamtam, en dat is winst. Wel zou ik het liefst zien dat deze prijs terecht komt bij een journalist die zich in mensenrechtenkwesties buiten de gebaande paden heeft gewaagd. Zoals bijvoorbeeld Els de Temmerman, die al jaren probeert de aandacht van de wereld te vestigen op de vergeten rampgebieden van Afrika.
De naam van deze Amnesty-prijs ligt natuurlijk voor de hand. Te vrezen valt dat tot in lengte van dagen de Wordt Vervolgd-prijs zal moeten worden uitgereikt.
(Wordt Vervolgd, jaargang 26, nr. 12, december 1993)
