Minderheid
door Joop Heij
In de belendende kolommen van dit blad strijden hele horden minderheden in Oost-Europa om onze aandacht, Het zijn etnische, nationale, regionale dan wel geloofsminderheden. Zij hebben onze sympathie, onze zorg, onze aandacht of wellicht onze financiële steun…
Maar er is één minderheid in het voormalige Oostblok die in het geheel nergens op hoeft te rekenen. Hoogstens op onze minachting, ons leedvermaak of onze wraak. Ik doel hier op de communisten..
Communisten zijn een zuivere minderheid geworden, een slinkende nog wel. Bij verkiezingen halen nauwelijks meer dan tien procent. De partij – altijd al voor een relatief kleine elite bestemd – loopt leeg. De vroegere bonzen en potentaten zijn uitgestoten. De meelopers zijn meeloper geworden van een nieuwe veelbelovende stroming, ze zijn nu hartstochtelijk democraat of kapitalist, of beide.
Maar niet alleen getalsmatig zijn de communisten een minderheid. De overgebleven groep oude getrouwen en idealisten heeft meer kenmerken van een onvervalste minderheid. Het communisme is dan wel geen religie, maar het ongebreidelde idealisme ervan heeft zeker trekjes van een geloof. Het wordt door de rest van de wereld bekeken met een mengeling van argwaan, spot en verachting: het lijkt wel een sekte. Vandaar is het niet meer zo’n grote stap naar de sektenbestrijding. Maar als wij heel genereus zijn, als wij een verschrikkelijk goeie bui hebben, dan willen wij in noodgevallen best wel een enkele keer de helpende hand reiken. Uiteraard op voorwaarde dat de arme misleide ketter zich volledig en onvoorwaardelijk bekeert tot het juiste en enig ware geloof. Misschien geven we hem dan zelfs wel een Nobelprijs.
Communisten kan men niet zo duidelijk herkennen aan raskenmerken. Evenmin begeven zij zich nog massaal naar traditionele bidplaatsen om te geloven en te belijden. Ze zijn dus ook niet zo gemakkelijk te bekogelen, af te ranselen of uit te roeien. Dus groeien zij ook niet meer zo gemakkelijk uit tot martelaren, tot zichtbare getuigen van hun minderheidsdom, tot symbolen van onderdrukking waarmee wij begaan kunnen zijn. Hen dreigt veeleer vergetelheid.
Communisten in Oost-Europa kunnen het voorlopig wel vergeten. Partijlidmaatschap – vroeger een voorwaarde voor het maken van carrière – staat je toekomst alleen maar in d weg. Zijn je ouders ooit communist geweest? Jammer, maar je maakt waarschijnlijk weinig kans meer op promotie. Helaas, verkeerde geloof, verkeerde groep, verkeerde tijd. Communisten hebben nu eenmaal geen recht van bestaan meer. Het verleden heeft ze gediskwalificeerd, ze hebben het voorgoed verbruid.
In het verleden heb jij of heeft je groep, toen je nog in de meerderheid of aan de macht was, andere minderheden onderdrukt. Die zijn dat nog niet vergeten, o nee, en als het aan hen ligt – en het ligt aan hen – dan zul je daarvoor boeten. Onrecht moet gewroken worden. Dat is menselijk. En op zich ook juist. Maar helaas: niet altijd slagen de wrekers erin om alleen het RECHT te laten zegevieren. Ze willen – ook weer heel menselijk – bovendien hun gram halen en oude rekeningen vereffenen. Oog om oog, tand om tand. De nieuwe meerderheden hebben het juk van hun minderheid afgeworpen: zij zijn nu eindelijk aan de beurt voor de macht. Wie onderdrukte ons ook alweer? Juist, we zullen ze mores leren. Nieuwe mores. Plotseling moet je maken dat je wegkomt voor een knokploeg van skinheads. Hals over kop moet je het gebied verlaten waar je al jaren woonde en de lakens uitdeelde, maar waar ze hun eigen taal bleven spreken en in hun eigen idealen bleven geloven.
Maar oud zeer slaat nieuwe wonden. Ook communisten zullen ze leren likken en als iedere minderheid weer leren wachten op morgen. Morgen, als er wie weet weer een nieuwe wisseling van de macht plaatsvindt. Want de geschiedenis leert dat nieuwe machthebbers vaak weer even fout worden als de oude. En daardoor uiteindelijk óók weer onze sympathie verliezen. Ook die komt dan weer bij de onooglijke minderheid aller tijden terecht, op den duur.
(Wordt Vervolgd, jaargang 23, nr. 12, december 1990)
